Rozwojowa dysplazja stawów biodrowych (DDH) – badanie, przyczyny, leczenie
Rozwojowa dysplazja stawów biodrowych (DDH) w przypadku diagnozy u dziecka bywa sporym stresorem dla rodzica. Często rodzic zna wynik badania w postaci cyfry rzymskiej z dodatkiem jakiejś litery, ale niestety ten hieroglif nie zostaje przetłumaczony na język zrozumiały dla niego. Wychodząc na przeciw pragnę rozwinąć wyniki badań USG stawów biodrowych oraz pokrótce wyjaśnić mechanizm powstawania DDH.
Dysplazja stawów biodrowych u niemowląt: Klasyfikacja według Graf’a
Typ Ia i Ib
Dojrzały, prawidłowo wykształcony staw biodrowy.
Typ II
IIa – staw prawidłowy dla dziecka do 3 miesiąca życia,
IIb – wynik dla dziecka powyżej 3 miesiąca życia wskazujący na dojrzałość stawu sprzed 3 miesiąca (staw niedojrzały),
IIc – staw ze znaczną dysplazją (nieprawidłowe wykształcenie), niecałkowicie wykształconym dachem panewki, z ryzykiem zwichnięcia stawu.
Typ D, typ III, typ IV
D – staw z decentracją głowy kości udowej (zwichnięcie),
III a lub b – niepoprawnie wykształcony dach panewki, ryzyko zwichnięcia,
IV – dach panewki i/lub obrąbek stawowy uciśnięty przez przemieszczającą się głowę kości udowej.
Czynniki ryzyka DDH u dzieci
Według Waynne’a-Daviesa genetyczne ryzyko wystąpienia dysplazji stawu biodrowego u potomostwa wynosi: 6% w przypadku gdy rodzice są zdrowi, a ich wcześniejsze dziecko miało DDH, 12% gdy jeden z rodziców miał taką wadę jako niemowlę, 36% gdy jeden z rodziców oraz jego wcześniejsze dziecko miało dysplazję stawu biodrowego.
Ważnym czynnikiem ryzyka wystąpienia DDH jest również tzw. „ultrafizjologiczne” ułożenie miednicy wraz z kończynami dolnymi płodu. Należą do nich m.in. ułożenie kończyn dolnych w pozycji z nadmiernym zgięciem i odwiedzeniem stawów biodrowych lub nadmiernym wyprostem w stawach kolanowych. Takie ułożenie powoduje zmianę nacisku na staw wraz ze zmianą ułożenia pozycji w stawie. Może wtedy dojść do szybkiego zwiększenia przodoskręcenia (antetorsji – czytaj tutaj) oraz kąta szyjkowo-udowego kości udowej, zaniku stropu panewki czy „rozciągnięcia” torebki stawowej. Taki mechanizm często występuję u pierworódek w przypadku małowodzia oraz w ciążach mnogich.
Co ciekawe, ok. 60% DDH występuje u pierwszego potomostwa, a od 30% do 50% DDH wynika z ułożenia pośladkowego płodu.
Kolejnym czynnikiem ryzyka jest wrodzona wiotkość torebki stawowej od momentu narodzin przynajmniej do pierwszego tygodnia życia. Spowodowana jest wysokim stężeniem estrogenów, na które 4-6 razy bardziej wrażliwe są dziewczynki. Za sprawą tego hormonu dochodzi do nadmiernego rozluźnienia struktur stawowych. Prawidłowo mechanizm ten ma za zadanie ułatwić matce poród, a dziecku możliwie jak najprostsze przeciśnięcie się przez kanał rodny.
Ostatnim wymienianym czynnikiem zagrażającym dysplazją stawów biodrowych noworodka jest czynnik w postaci… człowieka. W przypadku nagłego, szybkiego wyprostu kończyn dolnych noworodka w czasie porodu np. podczas „cucenia” dziecka z zamartwicy poprzez chwyt za nóżki i nagły obrót głową w dół. Literatura podaje również, że może dojść do uszkodzenia stawu biodrowego podczas nieuważnie przeprowadzonego mierzenia długości ciemieniowo-piętowej, gdzie operator musi wyprostować kończyny dolne noworodka.
Fizjoterapia w dysplazji stawów biodrowych u niemowląt
Działania fizjoterapeutyczne u niemowlęcia z dysplazją stawu biodrowego powinny być ukierunkowane na przywrócenie fizjologicznej pozycji w stawie biodrowym, tak aby mógł się prawidłowo rozwijać. Pisałem o tym już TUTAJ. Głównie chodzi o rozluźnienie nadmiernie napiętych tkanek, którymi najczęściej są mięśnie kulszowo-goleniowe oraz mięśnie przywodzące udo. Do tego dochodzi odpowiednia pielęgnacja niemowlęcia ze zwróceniem uwagi na unikanie rotacji wewnętrznej i przywodzenia uda. Systematyczna rehabilitacja oraz stosowanie się do instrukcji fizjoterapeuty w domu w większości przypadków przynosi bardzo dobre i szybkie rezultaty.
W jednej z natrafionych publikacji naukowych autorzy zbadali 972 niemowlęta za pomocą USG. Badano oczywiście jakość stawów biodrowych. U 155 dzieci (15,9%) wykryto nieprawidłowo zbudowany staw. W tej grupie 87% przypadków stanowiła fizjologiczna niedojrzałość stawów, natomiast zaawansowana dysplazja, czyli typ IID i wyżej wykryta została u 0.25% przypadków.
Źródła:
- Jerzy Szczapa: Neonatologia. Warszawa: PZWL, 2000. ISBN 83-200-2475-7.
- Jürgen Krämer: Ortopedia. Warszawa: Springer PWN, 1997. ISBN 83-86637-42-0.
- Tadeusz Szymon Gaździk: Ortopedia i traumatologia dla studentów medycyny. Warszawa: PZWL, 1998, s. 259-267. ISBN 83-200-2221-5.
- Feluś, Jarosław & Kowalczyk, Bartłomiej. (2005). [Clinicaly silent developmental hip dysplasia–significancy of the hip ultrasonographic examination]. Chirurgia narzadów ruchu i ortopedia polska. 70. 397-400.
