Hipoterapia w usprawnianiu dzieci z zaburzeniami ośrodkowego układu nerwowego
Potrzeba ruchu towarzyszy człowiekowi już od pierwszych chwil życia i umożliwia harmonijny rozwój psychofizyczny. Można więc wyobrazić sobie, jak wpływa na kształtowanie się człowieka brak możliwości poruszania. Chcąc ułatwić rozwój pacjentom z zaburzeniami ruchowymi pochodzenia ośrodkowego zaczęto stosować terapię, która niejako wraca do tego, co w nas pierwotne – kontaktu z naturą i która niewątpliwie „porusza” pacjentem. Porusza zarówno w sensie motorycznym, jak i tym duchowym. Mowa oczywiście o terapii z pomocą konia powszechnie znanej, jako hipoterapia.
HOLISTYCZNE UJĘCIE HIPOTERAPII
Hipoterapia jest rodzajem terapii neurofizjologicznej prowadzonej przy udziale konia. Swoje zastosowanie znajdowała już w starożytności, ale jej największy rozwój przypada na obecne czasy. Zastosowanie znalazła praktycznie we wszystkich dziedzinach medycyny począwszy od neurologii przez ortopedię, traumatologię, pediatrię, geriatrię kończąc na psychiatrii i szeroko pojętej fizjoterapii. Holistyczne ujęcie hipoterapii można potwierdzić faktem, że ruch jest częścią konia jako całości, ale jego możliwości terapeutyczne są znacznie rozleglejsze. To jest powód szerokiego zakresu oddziaływania hipoterapii – dotyczy człowieka rozumianego jako całość, a nie tylko i wyłącznie jego problemu ruchowego. Właśnie z tego powodu terapia z koniem znalazła szerokie grono zwolenników. Koń dosłownie porusza człowieka od jego głębi poprzez rozwój osobowości aż do tego co bardziej powierzchowne, ale równie ważne, czyli samego ruchu.
WPŁYW NA SFERĘ NEUROMOTORYCZNĄ
Podczas hipoterapii w ciągu minuty na pacjenta przenoszone jest około stu impulsów kołyszących. Co ważne nie są to impulsy aplikowane w sposób selektywny na konkretne mięśnie, ale w sposób kompleksowy obejmujący dosłownie wszystkie partie mięśniowe. Taki sposób oddziaływania pozwala na normalizację napięcia mięśniowego u dzieci ze spastycznością, dystonią, ataksją, obniżonym napięciem mięśniowym. Ponadto wiele badań wskazuje, że normalizacja napięcia uzyskana w taki sposób utrzymuje się dłużej niż wypracowana innymi metodami fizjoterapeutycznymi.
Jednym z bardziej znanych działań hipoterapii na sferę motoryczną jest torowanie chodu. Mitem jest przekonanie, że torowanie chodu odbywa się poprzez naprzemienne ruchy kończyn dolnych podczas siedzenia na koniu. Działanie hipoterapii w tej kwestii jest bardziej złożone. Bodźce ruchowe przekazywane są od konia przez stawy biodrowe, miednicę, lędźwiowy odcinek kręgosłupa aż do odcinka piersiowego i szyjnego. Powoduje to więc przede wszystkim kontrolę głowy, wyprost i wyzwolenie ruchów tułowia typowych dla chodu, a więc przód-tył, góra-dół, bok-bok. Taki transfer ruchu potwierdziły pomiary elektromiograficzne, a ponadto wykazały, że hipoterapia wyzwala zwielokrotnioną w porównaniu do zwykłego chodu aktywność wszystkich mięśni tułowia biorących udział w chodzeniu.
Hipoterapia działa również na propriocepcję poprzez ruchy mięśni i stawów oraz działanie typu nacisk-kontrnacisk, co pozwala dziecku zwiększyć świadomość ciała, a tym samym usprawnić poruszanie.
Ciągłe zmiany tempa oraz działanie impulsów kołyszących podczas ruchu do przodu powodują stałe stymulowanie reakcji równowagi i balansowanie tułowiem, które jest najistotniejszym aspektem nauki i doskonalenia chodu. Ponadto wszystkie dostarczane bodźce nasilają się w wyniku transferu ciepła z konia na jeźdźca (temperatura konia jest wyższa niż tempertura ciała człowieka).
CZY TRADYCYJNĄ FIZJOTERAPIĘ MOŻNA ZASTĄPIĆ HIPOTERAPIĄ?
To pytanie pada najczęściej z ust rodziców. Odpowiedź zdaje się być oczywista – stanowczo nie. Przede wszystkim dlatego, że u części dzieci (np. z diplegią spastyczną) przyjęcie prawidłowej pozycji z odwiedzeniem kończyn dolnych nie byłaby możliwa, gdyby nie godziny spędzone z fizjoterapeutą na sali ćwiczeń. Ponadto nadrzędnym celem hipoterapii jest utrwalanie efektów tradycyjnej fizjoterapii oraz dostarczanie pacjentowi nowych bodźców. Nie znaczy to jednak, że sama w sobie jest nieskuteczna. Wiele badań pokazuje, że dzieci z MPD lub obniżonym centralnym napięciem mięśniowym korzystające z tradycyjnej fizjoterapii oraz hipoterapii dużo szybciej osiąga stabilizację tułowia niż dzieci korzystające tylko z tradycyjnej fizjoterapii. Zatem wniosek nasuwa się sam – największe efekty osiągnąć można poprzez połączenie dwóch terapii – tradycyjnej oraz hipoterapii.
PODSUMOWANIE CZĘŚCI I
Podsumowując, terapia z udziałem konia:
- pomaga normalizować napięcie mięśniowe
- wpływa na poprawę kontroli tułowia i głowy
- wyzwala reakcje równoważne
- zwiększa świadomość ciała
- wpływa na poprawę propriocepcji
Tak jak wspomniałam na początku możliwości terapeutyczne hipoterapii są znacznie rozleglejsze, a więc już teraz zapraszam Was na drugą część wpisu, w której poruszę temat wpływu hipoterapii na integrację sensoryczną oraz na sferę psychomotoryczną. Zapraszam do śledzenia bloga! 🙂
Julia Walatek
ŹRÓDŁA:
- Ingrid Strauß: Hipoterapia. Fizjoterapia na koniu i przy koniu. Kraków: Fundacja Hipoterapia, 2012. ISBN 978-83-905136-3-8
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25551626/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28155825/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31009955/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29705454/
Photo by Thomas Peham on Unsplash
