Niedotlenienie płodu jako konsekwencja cukrzycy ciążowej

Cukrzyca w ciąży stanowi faktyczne zagrożenie dla rozwijającego się płodu i należy ją traktować bardzo poważnie. Jednym z zagrożeń jest niedotlenienie rozwijającego się płodu. Hipoksja, czyli stan niedostatku tlenu względem zapotrzebowania, w znacznym stopniu może zaburzać rozwój dziecka w okresie prenatalnym. Zgodnie z prostym mechanizmem przyczynowo-skutkowym wytłumaczę Ci dlaczego tak jest.

Glukoza – insulina

Uprośćmy sobie cukrzycę ciążową do podwyższonego poziomu glukozu u matki. Trzustka mamy próbując wyrównać poziom glukozy rozpoczyna pracę na najwyższych obrotach produkując wysokie ilości insuliny, której misją jest zmniejszenie stężenia cukru we krwi. Obie substancje chemiczne krążą we krwi matki tocząc niemałą potyczkę. Co się dzieje z rozwijającym się płodem? Skoro jest połączony z mamą poprzez pępowinę i łożysko, to na pewno jest chroniony dzięki insulinie mamy, prawda? Otóż nie. Do krążenia pępowinowego przedostaje się matczyna glukoza, lecz nie insulina. Dziecko zatem w wyniku podwyższonego poziomu glukozy musi samo rozpocząć produkcję insuliny w swojej własnej trzustce.

Funkcją insuliny jest usprawnienie transportu glukozy z krwi do wnętrza komórek (uczestniczy w jej metabolizmie). Zbyt wysokie stężęnie insuliny prowadzi do nadmiernego odkładania nadwyżki energetycznej powstałej z glukozy w tkance tłuszczowej, co w konsekwencji powoduje tycie.

Po porodzie okazuje się często, że noworodek jest sporych rozmiarów, zarówno długości jak i masy ciała. W znacznym stopniu obciąża, to zarówno kobietę jak i samo dziecko podczas ciąży oraz porodu. Jednak o wiele bardziej niebezpiecznym zjawiskiem jest następujące niedotlenie w wyniku cukrzycy ciążowej.

Cukrzyca, a niedotlenienie płodu

W jednym z badań porównano kobiety oraz ich dzieci po porodzie z dwóch grup: pierwsza, z normalnym poziomem glukozy we krwi; druga, ze stwierdzoną cukrzycą ciążową. Wyniki potwierdziły hipotezy biochemiczne, które wskazywały, że w wyniku wysokiego poziomu glukozy we krwi (hemoglobiny glikowanej) może dochodzić do niedotlenienia płodu. Badacze uzyskując dane i porównując je między grupami spostrzegli, że w przypadku kobiet z cukrzycą stężenie cukru u płodu było znacznie podwyższone. Zauważono również spadek saturacji w żyle pępowinowej, gdzie w tętnicy pępowinowej nie zachodziły żadne zmiany. Kolejne znaczące fakty to pogorszenie dojrzewania łożyska wraz z naczyniami służącymi do transferu krwi między mamą, a jej dzieckiem. Łożysko było mniej dojrzałe, co powodowało gorsze dostarczanie substancji odżywczych (w tym tlenu) do płodu, natomiast większe kosmki błony płodowej kosmówki (tzw. gałęzie lub drzewa) w wyniku działania mechanizmów kompensacyjnych, jakby starały się zwiększyć swoją powięrzchnię, aby zaciągnąć dla płodu jak najwięcej pożywienia. Funkcją gałęzi kosmówki jest wymiana między krwią mamy, a płodu – dzięki temu ich krew się nie miesza. Podsumowując, efekt jest taki, że w wyniku zmian zachodzących m.in. w łożysku, rozwijające się dziecko w brzuchu mamy może otrzymywać mniejszą ilość tlenu niż jego zapotrzebowanie.

Konsekwencje u płodu

W wyniku dużej ilości energii (w postaci glukozy) dostarczanej dla rozwijającego się płodu poprzez krążenie pępowinowe, ten może zacząć rosnąć nieco szybciej niż przewiduje fizjologia. Bardzo często przy nieleczonej cukrzycy ciążowej dzieci rodzą się bardzo duże z masą ciała powyżej 4000g. Poród dużego dziecka jest bardzo trudny zarówno dla jednej, jak i drugiej strony. Poniżej wymieniłem kilka aspektów, na które wpłynie zwiększona masa płodu:

• Duży płód = mało miejsca. W wyniku niedostacznej przestrzeni dla swobodnych ruchów, dziecko będzie tłamsić się w worku owodniowym, co może być przyczyną wielu problemów po narodzinach.
• Głowa noworodka waży bardzo dużo w stosunku do reszty ciała. Duża głowa w wyniku zwiększonej masy oraz sama zwiększona masa ciała może utrudnić i spowolnić rozwój dziecka z jasnych powodów.
• Pierwszy poród trwa zwykle kilkanaście godzin. Im większy rozmiar dziecka, tym dłuższy poród, który dodatkowo może zakończyć się cesarskim cięciem.
• Duża masa dziecka zwiększa ryzyko urazu matki podczas porodu. Działa to również w drugą stronę, gdzie masa ciała stwarza zagrożenie dla samego dziecka podczas przejścia przez wąski kanał rodny.

Podsumowanie

Jak widzisz, cukrzyca ciążowa jest realnym ryzykiem dla rozwijającego się płodu. Właśnie dlatego w ciąży zaleca się regularne podstawowe badania krwi m.in. w kierunku poziomu glukozy we krwi. Wymienione przeze mnie zagrożenie są prawdopodobne, ale wcale nie muszą wystąpić w każdym przypadku. Bardzo rzadko zdarza się, że matka nie wie o cukrzycy, która następnie jest nieleczona. Taka sytuacja jest najbardziej niebezpieczna dla dziecka.

Źródło:

Taricco E. Effects of gestational diabetes on fetal oxygen and glucose levels in vivo. BJOG: An International Journal of Obstetrics & Gynaecology, 116: 1729-1735. 2009.

Photo by Diabetesmagazijn.nl on Unsplash