Kiedy dziecko robi kupę, czyli zegar aktywności narządów
Jest rok 1938. Profesor Nathaniel Kleitman z The University of Chicago wraz ze swoim asystentem Bruce’m Richardson’em podjęli się przeprowadzenia eksperymentu na samych sobie, na który dziś nie zdecydowałby się raczej żaden naukowiec. Ale… A no tak! Jesteś tu, aby dowiedzieć się czegoś o dzieciach. Opowiem Ci o tym dlaczego dzieci budzą się o określonych porach w nocy, a niemowlęta robią kupę zwykle między 5, a 7 rano. Najpierw jednak dokończę historię sprzed prawie 100 lat.
Zegar biologiczny – aktywność narządów
Rok już znasz. Miejsce to Jaskinia Mamucia w Kentucky jako jedna z najgłębszych jaskiń na świecie. Naukowcy zaopatrzeni w jedzenie i picie na 6 tygodni, 2 szpitalne łóżka oraz szereg urządzeń pomiarowych postanowili zamieszkać w miejscu, które nigdy nie zaznało promieni słonecznych. Badali samych siebie pod kątem m.in. temperatury ciała oraz rytmu snu i czuwania.
Pytanie badawcze brzmiało: czy po odgrodzeniu się od światła i pozostaniu w totalnej ciemności naturalny rytm dobowy odpowiedzialny za kontrolę temperatury, czasu snu i czuwania nie rozstroi się? Należy dodać, że stan wiedzy w tamtych czasach był taki, że to właśnie słońce i księżyc kotrolują nasz biologiczny zegar.
W jaskini wytrzymali 32 dni i tym wyczynem udowodnili, że ludzie wytwarzają swój własny, endogenny (wewnątrzpochodny) rytm dobowy. Pomimo braku światła nie zaczęli oni funkcjonować w sposób chaotyczny, a nadal w sposób cykliczny i przewidywalny. Jeszcze ciekawszym odkryciem było, że rytm dobowy nie wynosi 24 godzin, a nieco więcej. Dwudziestokilkuletni asystent Richardson wytworzył cykl snu i jawy o długości 26-28 godzin. Cykl starszego (czterdziestoletniego) Kleitman’a wyniósł nieco ponad 24 godziny.
Aktualny stan wiedzy ostaje przy 24 godzinnym i 15 minutowym rytmie dobowym u ludzi.
Zegar aktywności narządów u dzieci
W latach 70 XX wieku odkryto strukturę odpowiedzialną za kontrolowanie naszego endogennego rytmu zwaną jądrem nadskrzyżowaniowym. Jej nazwa pochodzi od kluczowe położenia, ponieważ znajduje się nad przecięciem się dwóch nerwów wzrokowych (lewy i prawy krzyżują się przechodząc na przeciwne strony) wychodzących z gałek ocznych.
Właśnie dlatego tak dużo mówi się o wpływie świateł z telefonów, komputerów i tak na prawdę wszystkich świateł oraz ich koloru i tego jak wpływają zaburzając nasze funkcjonowanie. Eksperyment, który opisałem powyżej dowiódł, a może raczej rzucił światło (ależ gra słów!) na to, że rytm dobowy pochodzi z naszego wnętrza i nie jest sterowany przez czynniki zewnętrzne. Obecnie wiemy jednak, że nie jest to do końca prawda. Długotrwały wpływ np. wpatrywanie się w ekran telefonu, będzie rozstrajał nasz naturalny cykl snu i czuwania, lecz ten wpis trochę nie o tym. Przejdźmy dalej.
Chińczycy bóg wie ile tysięcymilionów lat temu ustanowili coś co ma wiele nazw, a ja wybrałem sobie „chiński zegar aktywności narządów wewnętrznych”. Ying i yang, sen i jawa, aktywność i odpoczynek. Nie tyczy się to tylko naszego umysłu, ale i tego, co ten umysł kontroluje (czyli wszystkiego…). Według teorii Tradycyjnej Chińskiej Medycyny (TCM) dany narząd o określonej porze cyklu dobowego ma swoją największą aktywność, a w pozostałym czasie odpoczywa, jego aktywność zmniejsza się.
Nielogiczne? Dziwne? Wymysł? Nic bardziej mylnego. Spójrz! Niektóre leki, takie jak np. hormony, należy przyjmować o określonych porach dnia. Rano powinniśmy spożywać więcej węglowodanów i tłuszczy, a wraz z końcem dnia co raz mniej. Rekordy sportowe padają zazwyczaj o określonych godzinach w ciągu dnia.
Kiedy niemowlę robi kupę?
Piękny nagłówek, prawda? Każdy rodzic małego dziecka powie, że noworodek robi kupę cały czas, a przy karmieniu to już w ogóle zawsze. Niemowlak wypróżnia się za to zwykle nad ranem około 5:00/6:00. Zgodnie z tą regułą w tym czasie niemowlęta, które mają problemy z wypróżnianiem (dyschezje) budzą się i płaczą, wiercą się, aż do momentu puszczenia głośnego bąka, bądź zrobienia kupy, a potem idą dalej w kimę.
Według TCM między 5, a 7 rano występuje największa aktywność jelita grubego, które odpowiedzialne jest właśnie za zapakowanie i wysyłkę kupy do pieluchy. Ten czas może się delikatnie różnić i czasem zaczynać się nieco wcześniej. Trwają cały czas badania, aby umieścić tą teorię sprzed wielu, wielu lat w ramach dzisiejszej cywilizacji. Czekam z niecierpliwością na wyniki, bo ostatnimi czasy staję się co raz większym fanem nauk starożytnego wschodu. Wniosków z chińskiego zegara narządów można wyciągnąć bardzo wiele, ale pozostawię dla Ciebie tą zabawę. Wpisz sobie w google i przekonaj się sam w jakich godzinach pracuje jaki narząd, a może dowiesz się czemu np. budzisz się w nocy zawsze o tej samej godzinie.
Źródła:
- Stephan FK, Zucker I. Circadianrhythms in drinkingbehavior and locomotoractivity of ratsareeliminated by hypothalamiclesions. Proc NatlAcadSci U S A 1972;69(6):1583–6.
- Weaver DR. The suprachiasmaticnucleus: a 25- yearretrospective. J BiolRhythms 1998;13(2): 100–12
Photo by Jon Tyson on Unsplash
