Naukowcy uważają, że ludzie mają najgorzej przystosowaną miednicę ze wszystkich ssaków do naturalnego porodu sporej głowy dziecka. Na pewno potwierdzi to wiele matek, które swój poród wspominają jako wypychanie arbuza z macicy. Czynników wpływających na jakość i bezpieczeństwo „dostarczenia płodu na świat” jest wiele. Zaczynając od rozmiaru i kształtu obręczy miedniczej, funkcjonowania i struktury tkanek miękkich formujących kanał rodny, wydajnych skurczy macicy, a kończąc oczywiście na odpowiednim rozmiarze główki płodu i jej możliwości do odkształcania. Problemy przy porodzie naturalnym zazwyczaj związane są z kombinacją którychś z powyżej wymienionych elementów. Nawet jeśli dostarczenie dziecka siłami natury jest możliwe, niesie to ze sobą ryzyko wystąpienia bezobjawowych krwotoków do mózgu lub w okolice naczyń krwionośnych gałki ocznej. W 2008 roku amerykańscy naukowcy zbadali rezonansem magnetycznym (MRI) 101 noworodków i odkryli krwotoki podtwardówkowe u 46 z nich [1].

Krwotok do mózgu

Na podstawie tego badania uzyskano częstotliwość krwotoków okołoporodowych rzędu 43% [1]. To całkiem sporo, bo wychodzi na to, że niemal co drugi noworodek obarczony jest groźną traumą krwotoczną. Jak wspomniałem kilka zdań wcześniej, dzieci te, były badane za pomocą MRI. Porównawcze obrazowanie wykonywano również za pomocą ultrasonografii (USG). Okazało się, że przy użyciu USG wykryto jedynie 11 przypadków krwotoków. Jako, że jest to standardowe urządzenie diagnostyczne pierwszego wyboru podczas przeszukiwania tkanki mózgowej niemowląt, to skuteczność wykrycia krwawień wewnątrzczaszkowych wyniosła 24% w porównaniu do MRI. Te 11 wykrytych przypadków dotyczyło tylko i wyłącznie krwawień podnamiotowych. Dla porównania rezonans magnetyczny wykrył 46 krwotoków nadnamiotowych, a 20 z nich dodatkowo dotyczyła przestrzeni podnamiotowej. Większość tych patologii naczyniowych była mniejsza niż 3mm i zanikła w ciągu 1 miesiąca. Po 3 miesiącach życia znikły wszystkie, a obraz MRI mózgu był prawidłowy.

Deformacja czaszki podczas porodu

W 2019 roku powstał przełomowy artykuł naukowy (w mojej ocenie) opisujący 7 przypadków kobiet rodzących w sali do rezonansu magnetycznego [2]. Można powiedzieć, że cały poród był podglądany od środka dzięki obrazowaniu medycznemu, a następnie zrekonstruowany w 3D. Najważniejsze informacje na temat samego badania to:

• 7 rodzących kobiet w wieku 21-39 lat
• poród naturalny (2 przypadki zakończone cesarskim cięciem)
• sprawdzano rozmiar i kształt głowy dziecka przed porodem, w trakcie II fazy porodu (od pełnego rozwarcia do narodzin) oraz po narodzinach
• waga noworodków wynosiła między 3095g, a 4525g
• jedno dziecko otrzymało 4pkt Apgar w pierwszej minucie (w pozostałych minutach 10pkt), pozostałe dzieci 10pkt od samego początku

Do momentu rozpoczęcia II fazy porodu nieobserwowano odkształcania, ani nachodzenia na siebie poszczególnych kości czaszki. Wspomniane zmiany rozpoczynały się dopiero w momencie pełnego rozwarcia (skurcze parte, rozpoczęcie przechodzenia płodu przez kanał rodny). Co ciekawe, po narodzinach tylko dwójka noworodków miała niesymetryczny kształt głowy.

Płaszczyzna odkształcenia

Wszystkie noworodki doświadczyły odkształcenia w płaszczyźnie strzałkowej wzdłuż linii czołowo-potylicznej. Doprowadziło to wydłużenia czaszki w kierunku dogłowowym (w górę). Wcześniej tylko jedni autorzy dokonali podobnego eksperymentu, ale dotyczył on tylko pojedynczej rodzącej kobiety [3]. Tam doszło do sytuacji odwrotnej, ponieważ w kierunku czołowo-potylicznym czaszka zwiększyła swą długość.

Wracając do badania z 2019 roku, odnotowano również inne ciekawe aspekty. Po pierwsze kości czaszki nachodziły na siebie nawzajem, co było znane już do tej pory. Jednak nowością była obserwacja kości ciemieniowej wsuwającej się pod kość czołową (jeden przypadek) oraz kości ciemieniowej wsuwającej się pod kość potyliczną (trzy przypadki). W pozostałych sytuacjach dochodziło do znanego zjawiska, czyli dominacji kości ciemieniowych nad kośćmi czołowymi i potyliczną. Należy również zaznaczyć, że odkształceniu czy deformacji nie były poddane jedynie kości, ale również to co wewnątrz, czyli tkanka mózgowa, znajdujące się w niej naczynia (krwionośne, limfatyczne, płynu mózgowo-rdzeniowego) oraz nerwy.

Cesarka vs poród naturalny

Dwa z trzech największych odkształceń miały miejsca w przypadku porodów zakończonych cesarskim cięciem. Jeden z nich dotyczył nieprawidłowego wstawienia główki w otwór miednicy oraz w konsekwencji zablokowania o brzeg kości miednicy. Największe zmniejszenie długości czołowo-potylicznej (wymiar deformacji czaszki) zaobserwowano u kobiety, u której poród rozpoczął się nagle, spontaniczne i wymagał jedynie minimalnego wysiłku od matki – w przybliżeniu 15 minut skurczy partych. W ciągu tych ostatnich 15 minut ruchy płodu były nieco słabsze, co sugerowało jakieś zaburzenie. To było właśnie to dziecka, które ważyło najwięcej (4525g) i otrzymało w pierwszej minucie jedynie 4pkt Apgar.

O czym nas informują te wyniki

Oba opisane artykuły z 2016 i 2019 roku są jedynymi, w których opisano eksperyment z zastosowaniem otwartego rezonansu magnetycznego podczas porodów. Wcześniejsza wiedza na temat tego w jaki sposób przebiega poród była mocno ograniczona. W wielu aspektach dopiero te badania ukazały na obrazie 3D z czym mierzy się matka wraz z jej dzieckiem na sali porodowej. Polecam abyś zerknął bezpośrednio, szczególnie do najnowszego artykuły (bibliografia poniżej), aby zobaczyć obrazy, które w nim umieszczono. Bardzo pomaga to w zrozumieniu tych trudnych kwestii jak i zmian, które odnotowano.

Poród to trauma zarówno dla dziecka jak i dla matki – powtarzam to od jakiegoś czasu swoim pacjentom. Kiedyś zastanawiałem się dlaczego tak często niemowlęta mają problem z nadwrażliwością dotykową okolicy twarzy i głowy. Dlaczego u większości naprężenia tkanek obserwuję w rejonie czaszki i twarzoczaszki. Ma to wiele konsekwencji choćby w postaci rozregulowania emocjonalnego (o ile można tak powiedzieć o niemowlęciu, który nie posiada zbyt dużo możliwości regulacji tych emocji), czyli po prostu płaczu, kiepskiego snu i rozdrażnienia dziecka lub w postaci prężenia i odginania swojego ciała. Teraz już wiem. Wiesz i Ty!

---

Źródło:

1. Rooks VJ, Eaton JP, Ruess L, Petermann GW, Keck-Wherley J, Pedersen RC. Prevalence and evolution of intracranial hemorrhage in asymptomatic term infants. AJNR Am J Neuroradiol. 2008 Jun;29(6):1082-9. doi: 10.3174/ajnr.A1004. Epub 2008 Apr 3. PMID: 18388219; PMCID: PMC8118856.
2. Ami O, Maran JC, Gabor P, Whitacre EB, Musset D, Dubray C, Mage G, Boyer L. Three-dimensional magnetic resonance imaging of fetal head molding and brain shape changes during the second stage of labor. PLoS One. 2019 May 15;14(5):e0215721. doi: 10.1371/journal.pone.0215721. PMID: 31091263; PMCID: PMC6519794.
3. Bamberg C, Deprest J, Sindhwani N, Teichgräberg U, Güttler F, Dudenhausen JW, Kalache KD, Henrich W. Evaluating fetal head dimension changes during labor using open magnetic resonance imaging. J Perinat Med. 2017 Apr 1;45(3):305-308. doi: 10.1515/jpm-2016-0005. PMID: 27219097.

Photo by Solen Feyissa on Unsplash